Verilen Sözde Durmak

SÖZDE DURMAK

Yüce İslam dini insanın ferdi ve toplumsal ahlak ve yetişmesine çok önem vermektedir. Ahlaki değerler insanın yücelmesini sağlar. Ahlaki değerlerden birisi de insanın vermiş olduğu sözde durmasıdır.

Sözde durmak insanın ruhunda ve fıtratında vardır. Çocuklar bile sözde durmayı severler ve durulmamasında üzülürler. Anne ve babanın vermiş oldukları sözde durmamaları çocukları üzer.

Sözde durmamak İslam açısından da kötü bir davranıştır. Çünkü bir toplumun en büyük sermayesinden birisi de karşılıklı güvendir.

Bir toplumda verilen sözlere uyulacak olursa birçok sözde durulmaması durumunda yapılması için uygulanan birçok kural geçersiz olacaktır.

Başka toplumlarda insanın zararına olduğunda sözde durulmayabilir, ama çünkü İslam dini maneviyat dinidir, zararına bile olsa insan sözünde durmalıdır.

Aşağıdaki rivayet bize sözde durmanın ne kadar önemli olduğunu göstermektedir:

Huzeyfe, Bedir savaşına katılamayan kişilerdendi. Kendisi şöyle anlatıyor: ‘Ben ve arkadaşım Ebulhüseyil Resulullah (s.a.a) ve İslam ordusuna katılmak için Medine’den çıktık. Biz yolda Kureyş müşrikleriyle karşılaştık. Bize dediler: ‘Muhammed’e mi gidiyorsunuz?’ Bizde korkudan: ‘Hayır biz Medine’ye gidiyoruz’ dedik. Onlar bizden özgür bırakıldığımız takdirde Hz. Muhammed’e (s.a.a) yardım etmeyeceğimiz ve onlarla savaşmayacağımız yönünde bizden söz aldılar ve bizi serbest bıraktılar. Biz Resulullah’ın (s.a.a) yanına vardığımızda durumu anlattık ve savaşa katılmak için izin istedik. Hz. Resulullah (s.a.a) buyurdu: ‘Siz onlarla bir anlaşma yapmışsınız ve görmemezlikten gelemezsiniz. Siz gidin sözünüzde durun ve bizde Allah’tan yardım isteriz.’

Sözde durma konusu Kur’an-ı Kerim’de birçok ayette gelmiştir.

بَلَىٰ مَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِۦ وَٱتَّقَىٰ فَإِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلْمُتَّقِينَ

“Her kim sözünü yerine getirir ve kötülükten sakınırsa, bilsin ki Allah sakınanları sever.” Al-i İmran 76

ٱلَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ ٱللَّهِ وَلَا يَنقُضُونَ ٱلْمِيثَـٰقَ

“Onlar, Allah'ın ahdini yerine getirenler ve verdikleri sözü bozmayanlardır.” Rad 20

وَأَوْفُوا۟ بِٱلْعَهْدِ ۖ إِنَّ ٱلْعَهْدَ كَانَ مَسْـُٔولًا

“Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir.” İsra 34

Söz Çeşitleri:

Allah ile olan söze bağlılık.

Bu sözlerin en yücesidir. Yaratıcı ile kul arasında olan bu söz insanın fıtratında vardır. İnsanı yüce bir huzur kaynağına bağlar.

İnsanın kendisine olan sözüne bağlılık:

İnsanın kendisine olan sözü, bir şekilde Allah’la bağlantılıdır. İnsan hayatı boyunca defalarca kendi kendisine konuşur ve sözler verir. Güzel şeyler yapacağına, günahlardan uzak duracağına ve kendisini yetiştireceğine. Bu sözler de Allah’a verilmiş gibi olur.

İnsanlara karşı verdiği sözlere bağlılık:

Bu söz çok önemlidir ve yerine getirilmediği takdirde kul hakkını yemek olur. İnsanlarla olan sözler de kaç çeşittir:

Evlilik sözü: Karı koca birbirlerine söz verirler. Bu söz aileyi güçlendirir. Aile güçlendi mi toplumda güçlenir.

Aile içinde sözler: Aile fertleri arasında verilen sözlerin yerine getirilmesi çok önemlidir. Anne ve baba kendi sözlerinde durmazlarsa çocuklarının ruhuna darbe vurarak onları yalan söylemeye yönlendirirler.

Hz. Resulullah (s.a.a) buyuruyor: ‘Biriniz küçük çocuğunuza söz verdiğinizde mutlaka yerine getiriniz.’ Mustedrek’ul Vesail C2 S626

İş ortamında verilen sözlere uymak:

İnsanın tüm alışverişlerinde, ticaretinde ve çalışmasında vermiş olduğu sözlerde durması ekonomik güveni kazandırır.

Bir milletin başka bir milletle olan sözünde durması:

İki Müslüman toplum birbirlerine vermiş oldukları sözlere uyacak olurlarsa kardeşlik ve muhabbetin artmasına ve güçlenmesine vesile olur. Eğer bu sözler bir İslam toplumu ile diğer dinler ve toplumlar ile yapılmışsa İslam’a ve Müslümanlara bir tehlike oluşturmadığı sürece uyulması zorunludur. Bu sözlere uyulması vesilesiyle İslam dininin ilk dönemlerinde büyük kitlelerin Müslüman olmasına vesile oldu.

Sözde durmanın ferdi faydaları:

Sözde durmak toplumda güvenin oluşmasına, dostlukların artmasına ve güçlenmesine vesiledir. Sözde durmamak da dostlukların bitmesine en etkin sebeplerdendir.

Hz. Ali (a.s) buyurdu:

لٰا تَعْتَمِدْ عَلیٰ مَوَدَّةِ مَنْ لٰا یُوَفّیٰ بِعَهْدِهِ

“Sözünde durmayan kişinin dostluğuna da güvenme.” Ğurer’ul Hikem Hadis 9562

Sözünde duran kimse düzenlidir de daha çok sorumluluk hisseder. Önemi fazla olmayan sözlere bile önem verir. Vazifeye uymamanın kendisini Allah’tan uzaklaştırmasını istemez.

Sözde durmanın toplumsal faydaları:

Sözde durmak ve anlaşmalara uymak sağlam ve temiz bir toplum oluşmasına vesile olur. İnsanların birbirlerine itimat etmesine ve güvenmesine vesile olur ve neticesinde daha huzurlu bir toplum oluşur.

Satıcı zamanında malı verir ve alıcı zamanında parasını öder ve toplumun ekonomisi güçlenir.

Sözde durmamanın zararları:

İnsan eğer vermiş olduğu sözleri yerine getirmezse yavaş yavaş toplumda güvenilmeyen ve sevilmeyen bir şahsiyet haline dönüşür. Bu başkaları için de bir örnek olup başka kimselerden de güvenin yitirilmesine neden olur. Toplumda güven kaybolur.

Hz. Ali (a.s) Malik-i Ejder’e olan nasihatinde buyuruyor:

“Söz verdiğin şeyde ihanet etme ve yerine getir.” Nehc’ul Belaga Mektup 53

Başka bir yerde de buyuruyor:

“Onlara söz verip sonra yapmamaktan kaçın. Sözde durmamak Allah’ın ve halkın gazabını getirir.” Nehc’ul Belaga Mektup 53

Sözünde durmayan kimse iyi bir dost da olamayacaktır.

Sözde durmamanın bir diğer zararı da duaların kabul olmamasıdır. İnsan Allah’a vermiş olduğu sözleri yerine getirmelidir ki Allah’ta onun duasını kabul etsin.

Sözde durmamanın nedenleri:

İmanın zayıflığı:

İmanı zayıf olan kimse Allah’la olan sözlerine uymaz ve dolayısıyla halka karşı olan sözlerinde de durmamaktadır.

Korku:

Mal ve canını tehlikede gören bir kimse sözlerinde durmayabilir.

Menfaat:

Sadece kendi menfaatini düşünen kimse maddiyattan başka şey düşünmez ve her yolla kendisine bir şeyler kazanmak ister. Bu sözlerinde durmamak bile olsa.

Yalan:

Söz verenlerin birisi vermiş olduğu sözü yalan üzerine vermişse, yani aslında o sözde durma niyetinde değilse, o söze ihanet edebilir.