Kur’an’a göre insan zalim ve cahil bir varlık mıdır, yoksa Allah'ın halifesi midir?
Soru:
Kur’an’a göre insan zalim ve cahil bir varlık mıdır, yoksa Allah’ın halifesi midir?
Cevap:
Kur’an-ı Kerim’in bazı ayetlerinde insan, üstün konumu ve yaratılışı itibariyle övülmüş ve aynı şekilde birçok ayette de yerilmiş, kınanmıştır.
İnsanoğlu potansiyel olarak bir çok özelliği ve yeteneği kendisinde bulundurmaktadır. Dolayısıyla sınırsız bir şekilde yükselebilir yahut sınırsız bir şekilde kendisini alçaltabilir.
İnsan iki boyutlu bir varlıktır; birincisi ruhsal ve melekuti boyut, ikincisi ise hayvani ve nefsani boyuttur.
İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği, irade sahibi ve özgür olmasıdır. Her insan gideceği yolu kendisi seçer ve kendi iradesine göre yaşamını şekillendirir.
Allah’a inanan ve onun hidayetine sığınan kimse yeryüzünde Allah’ın halifesi olmuştur ve bu kimseyi Kur’an övmektedir. Lakin Allah’ın kendisine bahşetmiş olduğu nimetleri kötü kullanana ve kendi isteğiyle düşüşü seçen kimse de Kur’an’da yerilmiş, cahil ve zalim olarak nitelendirilmiştir. Bazı ayetler insanı övmekte, yüceltmekte ve değer vermektedir. Örneğin şu ayetler gibi;
‘’Biz hakikaten insanoğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. Onları, (çeşitli nakil vasıtaları ile) karada ve denizde taşıdık; kendilerine güzel güzel rızıklar verdik; yine onları yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık.’’(1)
‘’Hatırla ki Rabbin meleklere: Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım, dedi. Onlar: Bizler hamdinle seni tesbih ve seni takdis edip dururken, yeryüzünde fesat çıkaracak, orada kan dökecek insanı mı halife kılıyorsun? Dediler. Allah da onlara: Sizin bilemeyeceğinizi herhâlde ben bilirim, dedi.’’(2)
İşte Kur’an’da bunun gibi insanı öven birçok ayet bulunmaktadır, fakat birçok ayette de insan yerilmiş ve kınanmıştır. Örneğin şu ayetlerde olduğu gibi:
1.Kapasitesi az bir varlıktır:
‘’İnsan hayır istemekten usanmaz. Fakat kendisine bir kötülük dokunursa hemen ümitsizliğe düşer, üzülüverir.’’(3)
2.Azgın bir varlıktır:
‘’Allah kullarına rızkı bol bol verseydi, yeryüzünde azarlardı.’’(4)
3.O çok zalim ve aynı zamanda nankördür:
‘’O size istediğiniz her şeyden verdi. Allah’ın nimetini sayacak olsanız sayamazsınız. Doğrusu insan çok zalim, çok nankördür!’’(5)
4.İnsan zalim ve cahildir:
‘’Doğrusu o çok zalim, çok cahildir.’’(6)
5.O apaçık düşmandır:
‘’İnsan görmez mi ki, biz onu meniden yarattık. Bir bakıyorsun ki, apaçık düşman kesildik.’’(7)
6.İnsan hüsranda olandır:
‘’Asra yemin ederim ki insan gerçekten ziyan içindedir.’’(8)
Görüldüğü gibi Kur’an, insandan iki şekilde bahsetmektedir. Elbette hemen insanın aklına, ‘’bu bir çelişki değil midir?’’ sorusu gelmektedir.
Bu soruya cevap vermek için en güzeli yine Kur’an ayetlerinden faydalanalım, zira Kur’an ayetlerinin bir kısmı diğer bir kısmının açıklayıcısı ve tefsir edicisidir.
1 İsra, 70.
2 Bakara, 30.
3 Fussilet, 49-52.
4 Şura, 27.
5 İbrahim, 34.
6 Ahzap, 72.
7 Yasin, 77.
8 Asr, 1- 2.
