ALLAME TABERSİ (r.a) EBU ALİ FAZL B. HASAN TABERSİ
[ 467-548 h./1075-1154 m.]
Allame Ebu Ali Fazl b. Hasan Tabersi (r.a) emsaline az rastlanan
Şia'nın büyük ve güzide müfessirlerindendir.
Kendi döneminde yaygın olan ilimlere son derece vakıftı. Özellik-
le tefsir dalında övgüye değer büyük bir müfessirdi. Buradaki çaba-
mız siz değerli okuyuculara o büyük Kuran müfessirinin bereketli
hayatından bir nebze de olsa kesitler aktarmaktır.
DOĞUM YERİ
Allame Tabersi (r.a), 1075 yılında dünyaya gözlerini açtı.
Babası Hasan b. Fazl Tabersi ona Fazl ismini verdi.
Doğum yeri hakkında
elimizde kesin bir bilgi olmasa da tarihçiler onun Taberistan (İran'ın
Mazenderan) bölgesinden olduğunu kaydetmişlerdir.
ALLAME'NİN (r.a) EĞİTİMİ
Fazl b. Hasan (r.a) çocukluk ve öğrenim dönemini İmam Rıza'nın
(aleyhisselam) şehri olan mukaddes Meşhed şehrinde geçirdi. Birkaç yıl
içinde okuma, yazma ve Kuran-ı Kerim'i öğrendi. Sonra kendisini İs-
lami ilimler tahsili için hazırladı. Tahsil döneminde kayda değer ba-
şarılar elde ederek Arap edebiyatı, tefsir, hadis, fıkıh ve usul ilimle-
rinde görüş sahibi oldu.
O dönemde matematik ve cebir ilimleri yaygın olmamasına ve in-
sanlar tarafından fazla rağbet görmemesine rağmen Allame Tabersi
(r.a) bu ilimlerde de içtihat sahibi oldu.
Allame Tabersi'yi bu konuma taşıyan bazı üstatlarını şunlardır;
1-Ebu Ali Tusi (r.a), şeyh Tusi'nin oğlu.
2-Cafer b. Muhammed Duristi (r.a)
3-Abdülcabbar Mukirri Nişaburi (r.a)
4-Seyyid Muhammed Curcani (r.a)
5-Abdullah Kaşiri (r.a)
6-Ebu'l Hasan Ubeydullah Muhammed Beyhaki (r.a)
7-Seyyid Mehdi Hüseyni Kayini (r.a)
8-Hasan b. Babiveyh Kummi Razi (r.a)
ALLAME TABERSİ (r.a) ŞİİR MEYDANINDA
Allame Tabersi (r.a) gençlik yıllarında birçok şiirler yazmıştır. Şi-
irlerinin içeriğinden, şiir dilini çok iyi bildiği anlaşılmaktadır. Bir şii-
rinde Ehlibeyt'e (aleyhimusselam) olan sevgisini ve alakasını şöyle dile
getirmiştir:
Gündüzlerimi sizi anmakla süslüyor, uykularımı da sizi görmekle
tatlandırıyorum
Eğer yurdunuzdan ayrıldıysanız, kalbim sizin yurdunuzdur.
Dünya havadislerinin şikâyetinden, ümmetin sizlerden yüz çevir-
mesinden korkum yok;
Zira Allah'ın zaferi size nasip olmuş, faziletler size verilmiştir.
Sevginizin kalbimde yer almasına, size köle olmam şahittir.
Dünya hayatı sizlere iyi davranmazsa öncekiler sizlere örnekti.
Nice büyük sorunlar sizinle çözülmekte, sizinle sorunları olan yok
olmaktadır.
Altının dağdan çıkarılıp arıtıldığı gibi, Allah'ta sizleri tertemiz
arındırdı
KUTLU HİCRET
Eminu'l İslam Tabersi (r.a) yaklaşık 54 yıl mukaddes Meşhed şeh-
rinde kaldı. Sebzivar ahalisinin daveti üzerine, oradaki tebliğ, telif ve
öğrenci yetiştirme imkânlarını göz önünde bulundurarak 1129'da
oraya hicret etti. Şeyh Tabersi'nin (r.a) oradaki ilk görevi Irak kapısı
Medresesinin Müdüriyetini üstlenmek oldu. Onun önderliği ve tavsi-
yeleriyle medrese büyük bir ilim merkezine dönüştürüldü. İran'ın
uzak ve yakın şehirlerinden talebeler buraya akın ettiler. Talebeler
çeşitli ilim dallarında eğitime başladılar ve Şeyh Tabersi'nin (r.a) ya-
nında fıkıh, usul, tefsir dersleri aldılar.
Şeyh Tabersi'nin (r.a) yetiştirdiği öğrencilerden bazıları
1-Raziyuddin Hasan Tabersi (r.a), Şeyh'in kendi oğlu.
2-Kutbuddin Ravendi (r.a)
3-Muhammed b. Ali b. Şehraşub (r.a)
4-Ziyauddin Fazlullah Hasan Ravendi (r.a)
5-Şeyh Muntecebuddin Kummi (r.a)
6-Şazan b. Cebrail Kummi (r.a)
7-Abdullah b. Cafer Duristi (r.a)
8-Seyyid Şeref Şah Hüseyin Eftesi Niyşaburi (r.a)
9-Burhaneddin Kazvini Hemedani (r.a)
ŞEYH TABERSİ’NİN (r.a) TELİFLERİ
Eminu'l-İslam Tabersi kendisini İslam, Kurân ve Ehlibeyt'e
(aleyhimusselam) hizmete adamıştır. Üstlenmiş olduğu ağır sorumluluk-
larla birlikte İslam ve Şia âlemine birçok kalıcı eser bıraktı. Şeyh
Tabersi (r.a) gençliğinden beri içindeki arzusu ilahi kitaba tefsir
yazmaktı. İlahi yardım ve lütfüyle 60 yaşlarında üç ayrı metotla kalı-
cı ve paha biçilmez üç tane tefsir yazdı. Yazmış olduğu tefsirler gü-
nümüzde de canlılığını korumaktadır ve tüm müfessirler yazdıkları
tefsirlerinde ondan istifade etmektedirler.
Eserleri:
1-el-Adabu'l Diniyye
2-Esraru'l Emame
3-Tacu'l Mevalid
4-el-Cevahir
5-Hakaiku'l Umur
Şeyh Tabersi'nin yazmış olduğu meşhur tefsirler:
1-Mecmau'l-Beyan
Şeyh Tabersi şöyle anlatır:
"Tüm gücümle samimi duygular ve ihlâslı bir niyetle çeşitli tefsir-
leri önüme koydum. Allah'tan yardım dileyerek tüm tefsir ilimlerini
içeren bir tefsir yazmak istedim. Tefsirime kıraat, İ'rab, manaları zor
olan lügatler, ayetlerin iniş sebepleri, kıssalar, diyet, ahkâm, helal ve
haram gibi konuları sığdırdım.”
Şeyh Taberisi'nin (r.a) Mecmau'l-Beyan tefsirini yazması konu-
sunda çeşitli nedenler nakledilmiştir. Bazı tarihçiler Şeyh'in kendi-
sinden şöyle nakletmişlerdir;
"Bir gün Allame kalb krizi geçirir, ailesi Şeyhin öldüğünü zannede-
rek onu defnederler. Şeyh bir süre sonra kendisine geldiğinde kabirde
olduğunu anlar. Defnedildiği mezardan kurtulmanın hiçbir yolunun
olmadığını anlayınca; "Allah'ım eğer beni şu kabirden kurtarırsan se-
nin kitabın Kuran'ı Kerim'e bir tefsir yazacağım diye Allah'a ahdeder.
O gece kefen hırsızları Şeyh'in mezarını açarak kefeni şeyhin üzerin-
den çıkarmak isterler; bu sırada Şeyh hırsızın elinden yakalar. Bunun
üzerine hırsız korkusundan titrer, Allame onunla konuşunca korkusu
daha da artar. Allame onu sakinleştirmek için başından geçen olayı
ona anlatır. Bunun üzerine adam sakinleşince Allamenin isteği üzerine
adam Allame'yi evine götürür. Allame hırsızın zahmeti karşılığında
ona kefenle birlikte bir miktar para verir. Hırsız da yaşadığı bu olay-
lardan sonra tövbe ederek Allah'a yönelir. Allame ahdine vefa ederek
Kuran-ı Kerim'e tefsir yazar."
Şeyh Tabersi Mecmau'l-Beyan tefsirini yazarken Şeyh Tusi'nin el-
Tibyan tefsirinden de yararlanmıştır. Şeyh, bu tefsiri 7 yıl içerisinde
10 cilt olarak kaleme almıştır.
2-el-Kâfi el-Safi
Allame Tabersi (r.a) Mecmau'l Beyan'ı yazdıktan sonra büyük mü-
fessir olarak ün kazandı. Daha sonra Carullah Zamahşeri'nin Keşşaf
tefsirini de sade bir dille kaleme alarak bir ciltte özetledi.
3-Cevamiu'l Camii
Allame'nin Mecmau'l-Beyan tefsirinden sonra en meşhur kitabıdır.
Bu eseri ilk iki tefsirinden sonra bir yıl gibi kısa bir zamanda yazdı.
Allame Tabersi (r.a) büyük ve güçlü bir müfessir olmanın yanı sıra
kendi asrının söz sahibi ve saygın fakihlerinden sayılmaktaydı. Alla-
me Tabersi (r.a) yazmış olduğu kitabında Kuran'da ahkâmla ilgili ge-
len 500 ayeti aşkın konudan bahseder. Önce başka mezhepler ve Şia
âlimlerinin görüşlerine yer verdikten sonra ardından da kendi görüş
ve fetvasını belirtir.
VAHDET AYNASI ALLAME TABERSİ
Allame Tabersi'nin (r.a) dönemindeki büyük sorunlardan biri
mezhep ve etnik ihtilaflardı.
Selçukluların doğudaki hâkimiyeti İslam ahlakında büyük değişik-
liklere neden oldu. Belirli bir mezhebe bağlanarak diğer mezheplere
özellikle de Şiilere baskı yapmaya başladılar.
Şiiler Al-i Bûye hükümeti döneminde büyük bir kudrete sahipti.
Fakat Selçukluların saltanatı ele almasıyla durum tersine döndü ve
Şiiler eski güçlerini kaybetmeye başladılar; hatta bazı hükümdarlar
döneminde Şiilar, Mecusiler ve Hıristiyanlar kategorisinde bile yer
verilmiyordu. Öyle ki umumi yerlere girişleri bile yasaklanmıştı.
Bu zorluklara rağmen Şia âlimleri tebligata ve kendi inançlarını
savunmaya devam ettiler. Hiçbir zaman davalarından vazgeçmediler.
Melik Şah saltanatının sonlarına doğru bir grup Şiinin Selçuklu hü-
kümetine nüfuz etmesiyle azda olsa rahat nefes almaya başladılar. Bu
kargaşalı dönemde mezhebi ve etnik ihtilaflar doruk noktaya ulaş-
mıştı. Şii, Sünni, Mutezile vb. fırkaların ihtilafları kanlı olaylarla so-
nuçlanıyordu. Allame Tabersi (r.a) bu hassas ve zor dönemde tüm
mezhep ve fırkaların kabullendiği ilahi kitap Kuran-ı ölçü alarak
Müslümanları bir bayrak altında birliğe çağırdı. Bu birlik çağrısının
en büyük kanıtı da Mecmau'l-Beyan tefsiridir. Allame Tabersi (r.a)
bu tefsirinde hiçbir mezhep ve fırkayı karşısına almadan aynı doğrul-
tudaki tüm görüşleri beyan etmiştir.
ALLAME TABERSİ’NİN (r.a) ÖLÜMÜ
Müfessirler müfessiri, Eminu'l İslam Tabersi iftihar dolu yaklaşık
80 yıllık yaşantısından sonra Kurban bayramı akşamı yani 9 Zilhicce,
1054'de Sebzivar Şehrinde ilahi davete "Lebbeyk" diyerek İslam
dünyasını, özellikle de Şiileri mateme boğdu.
Bazı yazarlar merhum Tabersi'nin zehirlenerek şehit edildiğini ile-
ri sürmüşlerdir.
Allame Tabersi'yle muasır olan bir kısım yazarlar da Allame'nin
Oğuz taifesi tarafından şehit edildiğini iddia etmişlerdir. Allame
Tabersi'nin (r.a) temiz naşı Sebzivar şehrinden mukaddes Meşhed'e
getirilerek İmam Rıza'nın (aleyhisselam) haremine defnedildi.
-Ruhu Şâd, Mekânı Cennet Olsun-
